تأثیر رژیم آبیاری بر برخی خصوصیات زراعی و فیزیولوژیک ژنوتیپ های بزرک

وقوع تنش خشکی اثر بسیار زیانباری را سالانه بر تولید محصولات زراعی کشورمان از جمله گیاهان دانه روغنی تحمیل می کند. از این رو این تحقیق با هدف مطالعه تأثیر شرایط مختلف رطوبتی بر رشد، کلروفیل، پرولین، کربوهیدرات محلول، عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های مختلف گیاه بزرک در سال زراعی 1387 با استفاده از کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. سطوح تیمار آبیاری بر اساس میلی متر تبخیر تجمعی از طشت تبخیر کلاسa شاملi1 (75 میلی متر تبخیر)، i2 (115 میلی متر تبخیر) و i3 (145 میلی متر تبخیر) به عنوان فاکتور اصلی و شش ژنوتیپ بزرک (c1، c2، c3، b، خراسان و 33) به عنوان فاکتور فرعی بود. پارامترهای شاخص سطح برگ در مرحله اوایل گلدهی، کلروفیل در مرحله گرده افشانی، پرولین، کربوهیدرات محلول و ارتفاع گیاه در مرحله 50 درصد کپسول دهی، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، عملکرد دانه، درصد روغن، عملکرد روغن، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اندازه گیری شدند. سطح آبیاری i1 با 3/12 و i3 با 1/58 به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار شاخص سطح برگ را داشتند. بین سطوح تیمار آبیاری از نظر میزان کلروفیل اختلاف معنی داری در مرحله گرده افشانی مشاهده شد. محدودیت رطوبت در بزرک به ترتیب به افزایش 6/174 و 42/21 درصد پرولین و کربوهیدرات محلول در برگ منجر شد. ژنوتیپ مقاومb بیشترین افزایش در میزان کربوهیدرات محلول را نشان داد. در سطح آبیاری i1، تعداد کپسول در بوته، دانه در کپسول، وزن هزار دانه و عملکرد دانه به ترتیب 05/23، 6/43، 11/6 و 36/28 درصد نسبت به سطح آبیاری i3 بیشتر بود. در این آزمایش ژنوتیپ c3 با 4/273 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد روغن و ژنوتیپ b با 781/04 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد روغن را به خود اختصاص داد. سطح آبیاری i3 کمترین عملکرد بیولوژیک (3982/9) و i1 بیشترین عملکرد بیولوژیک (1/5796) را داشتند. بطور کلی می توان چنین نتیجه گیری نمود که ضمن آنکه تنش کمبود آب تأثیر جدی بر کاهش رشد و عملکرد دانه بزرک بر جای می گذارد، این تأثیر ناشی از کاهش سطح فتوسنتزکننده و کاهش میزان کلروفیل می باشد. میزان پرولین برگ بیش از آنکه معیاری از مقاومت به خشکی باشد، معیاری از شدت تنش خشکی است. افزایش غلظت کربوهیدرات های محلول ممکن است با نقش این ترکیبات در تنظیم اسمزی مرتبط باشد.